یک معیار بسیار مهم در تعیین کیفیت و ارزش گذاری فرش های ماشینی و دستبافت، نوع مواد اولیه است که در آن به کار رفته است. معمولا متناسب با نوع بافت فرش از مواد اولیه مختلفی استفاده می شود که دارای کیفیت های متفاوتی هستند.
غالبا برای فرش های دستبافت با توجه به نوع بافت آن از مواد اولیه طبیعی مانند ابریشم، پشم، نخ پنبه و کرک استفاده می شود. اما با توجه به اینکه بافت فرش های ماشینی توسط دستگاه ها و ماشین آلات مخصوصی انجام می شود باید دارای بافتی یکنواخت باشد. به همین دلیل استفاده از الیاف طبیعی مانند کرک و پشم و ابریشم با این دستگاه ها سازگاری ندارد همین امر باعث شده اغلب کارخانجات تولید کننده فرش ماشینی از مواد اولیه و الیاف مصنوعی مانند اکریلیک، پلی استر، ویسکوز، جوت و ... در بافت فرش ماشینی استفاده کنند.
استفاده از الیاف مصنوعی در بافت فرش های ماشینی باعث شده است که این فرش ها در مقایسه با فرش های دستبافت از قیمت مناسب تری برخوردار باشند زیرا استفاده از ابریشم، کرک و پشم باعث بالا رفتن قیمت فرش های دستبافت می شود.
هرچه مواد اولیه به کار رفته در بافت فرش مرغوب تر و با کیفیت تر باشد فرش نیز کیفیت بالاتری خواهد داشت و همین امر باعث افزایش قیمت آن می شود لذا بررسی و شناخت الیاف به کار رفته در فرش های دستبافت اهمیت زیادی پیدا می کند.
به همین دلیل در این مطلب از قالی شویی ابریشم اصل به معرفی مواد اولیه به کار رفته در انواع فرش ماشینی و دستبافت بپردازیم تا بتوانید به هنگام خرید فرش از کیفیت و قیمت آن اطمینان کسب کنید.
مواد اولیه بافت فرش دستبافت
در بافت فرش های دستبافت از مواد اولیه گوناگونی برای بخش های مختلف آن استفاده می شود که کیفیت همین مواد اولیه در ارزش گذاری و قیمت فرش نقش مهمی دارند. از جمله اصلی ترین مواد اولیه تشکیل دهنده فرش های دستبافت ابریشم، پشم، پنبه و کرک هستند که هر کدام از آنها می توانند در بخش های مختلف فرش مثل تاروپود، چله و شیرازه آن استفاده شوند. هر چه کیفیت این مواد بیشتر باشد باعث بالا رفتن ارزش فرش و در نتیجه قیمت آن می شود.
در ادامه به بررسی هر کدام از این مواد اولیه به صورت جداگانه می پردازیم.
ابریشم
از آنجا که استحکام و مقاومت نخ ابریشم در مقایسه با سایر نخ ها بیشتر است و نخی بادوام به شمار می رود فرشهایی که با این نخ بافته می شوند نیز از استحکام بالاتری در مقایسه با سایر فرش ها برخوردار هستند. الیاف ابریشم در پود، چله و پرزهای فرش مورد استفاده قرار می گیرد. نخ های ابریشم از نظر قطر بسیار ظریف و نازک هستند که همین امر باعث شده فرشهایی که با این نخ بافته می شوند بافت ظریف و جذاب تری داشته باشند. همچنین استفاده از این نخ ها با توجه به برق و جلایی که به فرش می دهند باعث زیبایی و چشم نوازی بیشتر آن می شوند.
پشم
یکی از اصلی ترین و مهم ترین الیاف مورد استفاده در فرش پشم است که از پوشش گوسفندان به دست می آید. به همین دلیل نژاد گوسفند نقش تعیین کننده ای در کیفیت پشم به دست آمده دارد که باعث بالا رفتن کیفیت و ارزش فرش می شود. پشم غالبا در تار و پود، شیرازه و گره های فرش به کار برده می شود. با توجه به اینکه پشم در مقایسه با سایر الیاف فرش های دستبافت ارزان تر هستند استفاده از آن می تواند باعث کاهش قیمت نهایی فرش دستبافت شود.
پنبه
استفاده از این الیاف در فرش های ایرانی بسیار زیاد است به طوری که می توان گفت تار و پود اکثر قالی های ایرانی از پنبه بافته شده است. امتیازی که نخ پنبه نسبت به نوع پشمی آن دارد این است که با توجه به اینکه آفت بید تمایلی به خوردن پنبه ندارد در صورتی که در معرض بید خوردگی قرار بگیرد روی فرش سوراخ و حفره ایجاد نمی شود و تنها پرز و گوشت آن از بین می رود. بنابراین به راحتی می توان با ترمیم کردن آن طبقه ای از پرز را روی تار و پود سالم فرش گره زد. الیاف پنبه دارای استحکام بیشتری در مقایسه با پشم هستند به همین دلیل برای استفاده در تار و پود فرش مناسب تر می باشند.
کرک
کرک در واقع به نوع خاصی از پشم گفته می شود که روی بدن حیواناتی مانند گوسفند، شتر و بز روئیده می شود و به هنگام شانه کردن بدن آنها بین دانه های شانه گیر می کند. بافت و اندازه کرک نسبت به پشم ظریف تر است و به همین جهت قالی هایی که با این الیاف بافته می شوند ظریف و گران قیمت تر هستند. کرک به عنوان یکی از گران بهاترین مواد اولیه در قالی بافی به شمار می رود.
مواد اولیه بافت فرش ماشینی
همانطور که گفته شد برای بافت فرش های ماشینی از نخ ها و الیاف مصنوعی استفاده می شود که این امر باعث ارزان قیمت تر بودن این نوع فرش در مقایسه با فرش های دستبافت است. از جمله الیاف به کار رفته در فرش های ماشینی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
پنبه – پلی استر
این الیاف از قدیمی ترین الیاف در تولید فرش های ماشینی بوده که به صورت ترکیبی از لیف پنبه و پلی استر تولید می شود. از گذشته تا کنون یکی از پرکاربردترین نخ ها برای تولید فرش های ماشینی، پنبه و بعد از آن پنبه – پلی استر بوده که امروزه با توجه به نوسانات و محدودیت های بازار و همچنین تغییراتی که در ماشین آلات بافت فرش بوجود آمده از الیاف دیگری نیز برای تولید فرش های ماشینی استفاده می شود.
جوت
این الیاف مهم ترین پودی است که در صنعت فرش ماشینی به کار برده می شود. این نخ جزء الیاف طبیعی است و از گیاه چیتایی به دست می آید. با توجه به اینکه این نخ دارای استحکام زیادی است باعث استحکام عرضی فرش می شود. همچنین به دلیل زمخت بودن این نخ فرش ایستایی خوبی داشته و چروک نمی شود. از آنجا که این نخ در بازار به وفور پیدا می شود دارای قیمت مناسبی نیز است.
اکریلیک
اکریلیک دارای خاصیت بازگشت پذیری بالایی است و یک عایق حرارتی بسیار خوب نیز می باشد. داشتن این دو ویژگی در این الیاف یه خاصیت منحصر به فرد در بین سایر الیاف به شمار می رود. همچنین این الیاف در برابر حرارت و نورخورشید مقاومت خوبی دارد. از دیگر ویژگی های این الیاف سبک بودن آن در مقایسه با الیاف دیگر مانند پنبه، پشم ، پلی استر و ویسکوز است. این ویژگی ها در اکریلیک باعث شده است یکی از پرتقاضاترین و گران ترین نخ های صنعت فرش ماشینی باشد.
ویسکوز
یکی دیگر از الیاف مورد استفاده در فرش ماشینی ویسکوز است که پلیمر آن سلولز بوده و در چوب درختان وجود دارد. ویسکوز در بین سایر الیاف سنگین ترین وزن را دارد و دارای فرآیند تولید پیچیده و طولانی می باشد که دانش و فناوری آن در دسترس همه نیست. همین امر باعث شده که برخلاف ارزان بودن و دسترسی زیاد به مواد اولیه آن، این الیاف به صورت وارداتی و با قیمت بالا به صنعت فرش ماشینی ایران عرضه شود. ویسکوز از استحکام کمتری در مقایسه با سایر الیاف برخوردار است و با مرطوب شدن بخشی از استحکام خود را از دست می دهد.
کلام پایانی
استفاده از فرش از گذشته تا به امروز در زندگی هر ایرانی نقش پررنگی داشته است. در گذشته فرش های دستبافت تنها نوع فرش هایی بودند که مورد استفاده قرار می گرفت اما با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی استفاده از فرش های ماشینی گسترش پیدا کرد. فرش های ماشینی با توجه به نوع بافت و همچنین الیاف و مواد اولیه مورد استفاده در آنها از قیمت مناسب تری برخوردار هستند. در این مقاله از سایت ابریشم اصل شما را با مواد اولیه مورد استفاده در فرش های ماشینی و دستبافت آشنا کردیم.
یکی از نکات بسیار مهمی که در حفظ و نگهداری صحیح فرش ها باید مورد توجه قرار بگیرد شستشوی دقیق و اصولی آنها است. برای شستن فرش های خود بهترین راه مراجعه به یک قالی شویی معتبر می باشد، در یک قالیشویی معتبر با استفاده از دستگاه های پیشرفته و مواد شوینده مناسب با نوع فرشتان بدون آسیب رسیدن به الیاف و تار و پود آن می توانید بهترین نتیجه را مشاهده کنید. قالیشویی ابریشم اصل یک مجموعه معتبر و قدیمی در تهران است که شستشوی فرش دستبافت، ماشینی، ابریشمی، مبل، موکت و ... را انجام می دهد.