فرش، نه تنها یک کف پوش، بلکه بخشی از هویت و زیبایی خانه ایرانی است. اما با گذشت زمان، گرد و غبار، پاخوردگی و شستشوهای مکرر باعث می شود بافت فرش سست شود و درخشش اولیه اش از بین برود. در چنین مواقعی، قالیشویی ها با استفاده از روش آهارزنی، فرش را مثل روز اول براق، ایستاده و نو می کنند.
در واقع، آهارزنی همان راز حرفه ای قالیشویی هاست که با ترمیم تار و پود و ایجاد لایه ای محافظ، فرش شما را دوباره زنده می کند.
آهار فرش چیست؟
آهار، در حقیقت لایه ای نازک اما بسیار مؤثر است که پس از بافت یا شستشوی فرش، بر روی پشت فرش ها اعمال می شود تا استحکام، ایستایی و دوام بافت را افزایش دهد. این پوشش مانند یک سپر محافظ عمل می کند و مانع از پرزدهی و شل شدن تار و پود فرش می شود. در گذشته، استادکاران قالی از ترکیبات طبیعی مانند نشاسته، صمغ یا کتیرا برای تهیه آهار استفاده می کردند. اما امروزه با ورود فناوری های نو، از ترکیبات صنعتی پیشرفته تری مانند پلی وینیل الکل، پلی اکریلات و رزین های مخصوص بهره گرفته می شود که ماندگاری و مقاومت بسیار بالاتری دارند.
به بیان ساده تر، آهار همان نیروی پنهانی است که به فرش استقامت، شکل منظم و جلوه ای نو می بخشد.
انواع آهار فرش و ویژگی های هر کدام
آهارها بسته به ترکیبات سازنده و هدف استفاده، به سه گروه اصلی تقسیم می شوند: طبیعی، مصنوعی و ترکیبی. هر نوع، دارای خصوصیات و مزایای ویژه ای است که انتخاب آن به نوع فرش و شیوه قالیشویی بستگی دارد.
آهار طبیعی
این نوع آهار از مواد گیاهی همچون نشاسته، صمغ و کتیرا تهیه می شود و از گذشته های دور در قالیبافی سنتی ایران کاربرد داشته است. آهار طبیعی به دلیل سازگاری با محیط زیست و خاصیت ضدباکتریایی اش، انتخابی سالم و دوستدار طبیعت محسوب می شود. با این حال، محدودیت در پایداری و هزینه تولید بالا باعث شده امروزه کمتر از گذشته مورد استفاده قرار گیرد.
آهار مصنوعی
در دنیای امروز، بیشتر قالیشویی ها و کارخانه های فرش ماشینی از آهارهای مصنوعی استفاده می کنند. این نوع آهار با بهره گیری از ترکیباتی مانند پلی وینیل الکل، پلی اکریلات و رزین های صنعتی ساخته می شود. ویژگی هایی نظیر چسبندگی قوی، مقاومت بالا در برابر حرارت و رطوبت و ثبات طولانی مدت، باعث شده آهار مصنوعی در صنعت فرش ماشینی جایگاه ویژه ای پیدا کند.
آهار ترکیبی
آهار ترکیبی تلاشی هوشمندانه برای ترکیب مزایای هر دو نوع طبیعی و مصنوعی است. در این روش، از ترکیبات گیاهی و شیمیایی به صورت هم زمان استفاده می شود تا دوام، چسبندگی و انعطاف فرش افزایش یابد. به همین دلیل، آهار ترکیبی در بسیاری از قالیشویی های حرفه ای گزینه ای ایده آل برای بازیابی ظاهر و استحکام فرش به شمار می رود.
مراحل انجام آهارزنی در قالیشویی
فرآیند آهارزنی یکی از حساس ترین و تخصصی ترین مراحل در قالیشویی حرفه ای است که نیاز به دقت، تجربه و تجهیزات پیشرفته دارد. این فرآیند در چند مرحله انجام می شود تا فرش پس از شستشو، دوباره جلوه ای شاداب، ایستاده و مقاوم پیدا کند.
این مراحل شامل موارد زیر می باشد:
1. آماده سازی و آغشته سازی فرش
در ابتدای کار، فرش پس از شستشوی کامل به بخش آهار منتقل می شود. در این بخش، پشت فرش از میان غلتک هایی عبور می کند که در تشتکی حاوی محلول مخصوص آهار قرار دارند. این محلول معمولاً ترکیبی از رزین، نشاسته و مواد چسبنده است که به پشت فرش مالیده می شود. میزان آهار بستگی به نوع بافت، جنس نخ خاب و تراکم فرش دارد تا تعادل لازم بین نرمی و استحکام حفظ شود.
2. خشک کردن و تثبیت لایه آهار
پس از آغشته شدن فرش، نوبت به خشک کردن می رسد. در این مرحله، فرش وارد دستگاه خشک کن می شود و با دمایی کنترل شده (حدود ۸۰ تا ۱۲۰ درجه سانتی گراد) آهار به تدریج تثبیت می شود. این مرحله بسیار حیاتی است، زیرا هرگونه حرارت نامناسب می تواند به الیاف آسیب برساند یا باعث شکنندگی آن ها شود.
3. نرم سازی و بازگرداندن لطافت الیاف
بعد از تثبیت آهار، فرش از روی سیلندرهای گرم عبور داده می شود تا الیاف آن نرم تر و سطح فرش یکدست تر شود. این بخش علاوه بر ایجاد لطافت، به صاف شدن پرزها و درخشش بیشتر فرش نیز کمک می کند.
4. پرداخت نهایی و آماده سازی برای بسته بندی
در پایان، فرش توسط دستگاه های مخصوص پرداخت نهایی می شود. این مرحله شامل برس کشی، تنظیم خواب فرش و بررسی یکنواختی سطح آن است تا نتیجه نهایی، فرشی باشد که درخشان، مرتب و کاملاً آماده تحویل به مشتری است.
نکات مهم در فرآیند آهارزنی
آهارزنی فرش اگرچه در ظاهر ساده به نظر می رسد، اما در عمل یکی از حساس ترین مراحل بازسازی و نگهداری فرش است. رعایت نکردن چند نکته کلیدی در این فرآیند می تواند باعث کاهش دوام فرش یا حتی آسیب به بافت آن شود. در ادامه به مهم ترین نکات در اجرای صحیح آهارزنی اشاره می کنیم:
انتخاب نوع آهار متناسب با جنس فرش: پیش از شروع کار باید نوع فرش (دستبافت، ماشینی، اکریلیک، پلی استر یا پشمی) به دقت بررسی شود. آهارهای قوی و رزینی برای فرش های ماشینی مناسب اند، اما برای فرش های دستبافت، باید از آهارهای طبیعی و ملایم استفاده شود تا الیاف لطیف و رنگ های گیاهی آسیب نبینند.
دمای مناسب در مرحله خشک کردن: دمای بیش ازحد در دستگاه خشک کن یا هنگام عبور از سیلندر حرارتی می تواند سبب شکنندگی نخ خاب یا تغییر رنگ فرش شود. دمای ایده آل معمولاً بین ۸۰ تا ۱۱۰ درجه سانتی گراد است و باید متناسب با نوع آهار و جنس فرش تنظیم شود.
میزان و ضخامت لایه آهار: زیاد بودن مقدار آهار باعث سفتی و کاهش انعطاف فرش می شود، درحالی که کم بودن آن چسبندگی لازم را ایجاد نمی کند. تنظیم دقیق مقدار آهار، به ویژه در قالیشویی ها، نقش مهمی در حفظ نرمی و ایستایی طبیعی فرش دارد.
استفاده از مواد اولیه مرغوب: کیفیت محلول آهار تأثیر مستقیمی بر نتیجه نهایی دارد. استفاده از رزین ها یا نشاسته های نامرغوب ممکن است پس از مدتی موجب بوی نامطبوع، چسبندگی بیش ازحد یا پوسته پوسته شدن پشت فرش شود.
رعایت تهویه و زمان بندی خشک سازی: فرش باید در محیطی با گردش هوای مناسب خشک شود تا از کپک زدگی یا باقی ماندن رطوبت در لایه آهار جلوگیری شود. خشک سازی عجولانه یا در فضای بسته می تواند کیفیت آهار را کاهش دهد.
بازبینی نهایی و پرداخت پس از آهار: در پایان فرآیند، فرش باید از نظر یکنواختی آهار، نرمی سطح و جهت خواب بررسی شود. پرداخت نهایی با برس یا دستگاه مخصوص کمک می کند تا فرش جلوه ای یکدست و مرتب پیدا کند.
در مجموع، دقت در جزئیات آهارزنی، استفاده از مواد استاندارد و کنترل دمای خشک سازی، سه عامل اصلی در به دست آوردن نتیجه ای ماندگار و حرفه ای هستند. رعایت همین نکات ساده است که تفاوت بین یک قالیشویی معمولی و یک مرکز تخصصی را رقم می زند.
جمع بندی
آهارزنی، یکی از تأثیرگذارترین مراحل در فرآیند نوسازی فرش است. این مرحله نه تنها استحکام و دوام تار و پود را افزایش می دهد، بلکه با تثبیت بافت و صاف کردن پرزها، جلوه ای نو و شاداب به فرش می بخشد. در واقع، آهارزنی درست همان چیزی است که باعث می شود فرش پس از شستشو دوباره مثل روز اول بایستد، بدرخشد و حس تازگی را به خانه برگرداند.
برای دستیابی به چنین نتیجه ای، انتخاب یک قالیشویی معتبر و مجهز اهمیت زیادی دارد. قالیشویی ابریشم اصل با بهره گیری از تجهیزات مدرن، متخصصان باتجربه و استفاده از محلول های آهار استاندارد، فرایند شستشو و آهارزنی را به شکلی اصولی و ایمن انجام می دهد. در این مجموعه و شعب مختلف آن از جمله قالیشویی کامرانیه، هر فرش متناسب با نوع بافت و الیافش شستشو و آهار می شود تا بدون آسیب، جلوه ای تازه و ماندگار پیدا کند.
اگر به دنبال درخشندگی دوباره، استحکام بیشتر و زیبایی ماندگار فرش خود هستید، قالیشویی ابریشم اصل همان جایی است که فرش شما در آن دوباره متولد می شود.