گبه یکی از هنرهای دستی ارزشمند و زیبا در فرهنگ ایرانی است که علاوه بر زیبایی، بافت و طرح های منحصر به فرد خود، ارزش اقتصادی و فرهنگی بالایی دارد. این فرش های سنتی به دلیل استفاده از مواد طبیعی و دستبافت بودن، نیاز به مراقبت و نگهداری ویژه دارند تا عمر بیشتری داشته باشند. شستشوی مناسب گبه به حفظ زیبایی و کیفیت آن کمک کرده و از آسیب های احتمالی جلوگیری می کند.
در این مقاله از مجموعه مقالات قالیشویی ابریشم اصل، به بررسی نکاتی برای شستشوی اصولی و خشک کردن گبه خواهیم پرداخت. با رعایت این نکات، می توانید از گبه خود به بهترین نحو نگهداری کنید.
گبه چیست؟
گبه نوعی از صنایع دستی ایرانی است که شباهت هایی با قالی دارد. با این حال دارای تفاوت هایی هم هستند، از جمله اندازه کوچکتر گبه نسبت به قالی، ارتفاع پرزهای گبه که از قالی بلند تر است و می تواند تا یک سانتی متر نیز برسد. همچنین، بافت گبه معمولاً شامل تعداد پود بیشتری است که به نرمی و لطافت این زیرانداز کمک می کند.
در فرایند بافت گبه، معمولاً از طرح و نقشه های از پیش تعیین شده استفاده نمی شود. بافنده با خلاقیت خود در طول بافت، ایده ها و تصورات ذهنی اش را به واقعیت تبدیل می کند. به همین دلیل، هر گبه دارای طراحی خاص است و پیدا کردن دو گبه با طرح کاملاً یکسان در بازار غیرممکن است.
برای بافت گبه، از دارهای زمینی و تکنیک های بافت فارسی استفاده می شود. در برخی مناطق، تکنیک ترکی بافت نیز به کار می رود. اغلب در تولید گبه از پشم خود رنگ ترکیب شده با موی بز استفاده می کنند و غالبا رنگ های روشنی همچون سفید، کرم و شیری انتخاب می شوند. این ویژگی ها باعث می شود که گبه ها به عنوان آثار هنری منحصر به فرد و زیبا شناخته شوند که نماد فرهنگ و هنر ایران هستند.
انواع گبه
گبه ها به انواع مختلفی تقسیم می شوند که هر کدام ویژگی ها و خصوصیات ویژه خود را دارند. از جمله این مدل ها می توان به گبه های مدرن، شول، ترکمن، فانتزی، بختیاری، شطرنجی و پتویی یا دو طرفه اشاره کرد. هر یک از این نوع گبه ها قابلیت ها و زیبایی هایی دارند که آنها را از یکدیگر متمایز می کند.
گبه ها از نظر طراحی، نیز تنوع بالایی دارند. انواع مختلفی مانند گبه ترنج، حوض، طرح درختی، چهار فصل، خشتی، شیر، هندسی، طرح ایلاتی، طرح درخت و طرح راه راه از جمله طراحی های محبوب این هنر هستند. این طرح ها معمولاً الهام گرفته از المان های طبیعی، هندسی و تاریخی اند و می توانند زیبایی خاصی به فضای داخلی اضافه کنند.
همچنین از نظر جنس و اندازه نیز متنوع اند. به طور کلی، گبه ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
1. گبه دستبافت: این نوع گبه ها توسط بافندگان ماهر با استفاده از دست و تکنیک های سنتی بافته می شوند و ارزش مادی بالایی دارند. معمولاً از پشم خالص ساخته شده و فاقد نقشه های مشخص هستند. با وجود این، امروزه برخی از گبه های دستبافت با مواد و الیاف مصنوعی نیز تولید می شوند که قیمت کمتری دارند.
2. گبه ماشینی: گبه های ماشینی به وسیله دستگاه ها و تجهیزات اتوماتیک بافته می شوند و در تولید آن ها از نیروی انسانی استفاده نمی شود. این نوع گبه ها معمولاً دارای اندازه، طرح و بافت منظم تری هستند و اغلب از الیاف مصنوعی ساخته می شوند که به تبع آن قیمت پایین تری نیز دارند.
شستشوی اصولی گبه
شستشوی گبه به دلیل بافت خاص و مواد طبیعی آن نیازمند دقت و توجه ویژه ای است. گبه ها به عنوان یکی از آثار هنری و صنایع دستی ایران، ویژگی ها و مزیت های خاصی دارند که باید در هنگام شستشو به آن ها توجه شود. فرآیند شستشوی گبه معمولاً شامل چند مرحله اصلی است که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم:
گردگیری اولیه: پیش از هر اقدام دیگری، مرحله گردگیری ضروری است. به دلیل پرزهای بلندی که در بافت گبه وجود دارد، گرد و غبار می تواند در آن ها نفوذ کرده و روند شستشو را مختل کند. برای گردگیری، استفاده از یک جاروبرقی با قدرت مناسب بهترین گزینه است. این کار کمک می کند تا آلودگی ها و ذرات معلق از سطح گبه حذف شوند.
تست رنگ: در این مرحله، باید تست تثبیت رنگ گبه را انجام دهید. زیرا گبه ها معمولاً با رنگ های گیاهی و مواد طبیعی بافته می شوند که ممکن است در برابر مواد شوینده واکنش نشان دهند. برای تست رنگ، یک دستمال سفید مرطوب را بر روی قسمتی از گبه مالش دهید. اگر رنگ دهی مشاهده نشد، می توانید به شستشوی گبه ادامه دهید.
خیساندن و شستشو: گبه را در یک سطح با شیب مناسب پهن کرده و با آب ولرم خیس کنید. سپس، با ترکیب مواد شوینده مخصوص با آب و استفاده از یک برس نرم، به آرامی اقدام به شستشوی گبه کنید. این کار باید با احتیاط انجام شود تا به بافت گبه آسیبی نرسد.
آبکشی: پس از شستشو، مرحله آبکشی آغاز می شود. آبکشی باید به‌گونه ای باشد که هیچ مواد شوینده یا زردابه ای در بین الیاف باقی نماند. این کار به حفظ کیفیت و رنگ گبه کمک می کند.
آبگیری و خشک کردن: بعد از اطمینان از تمیزی گبه، آن را لوله کرده و بر روی یک سطح شیب دار قرار دهید تا آب آن گرفته شود. سپس، گبه را در فضایی تمیز با تهویه مناسب قرار دهید تا کاملاً خشک شود. این مرحله بسیار مهم است، زیرا خشک شدن نادرست می تواند به تغییر شکل و آسیب به گبه منجر شود.
جاروکشی مجدد و پهن کردن: در مرحله پایانی، با استفاده از جاروبرقی، مجدداً سطح گبه را جارو کنید تا نخ خواب آن مرتب و منظم شود. این کار به حفظ زیبایی و لطافت گبه کمک می کند.
اگر چه می توان گبه را با رعایت این مراحل به شیوه سنتی شستشو داد، اما بهترین و مطمئن ترین روش برای انجام این کار، استفاده از خدمات شرکت های قالیشویی معتبر است. این شرکت ها با بهره گیری از نیروهای متخصص، مواد شوینده مناسب و تجهیزات پیشرفته، می توانند گبه را بدون آسیب شستشو دهند و کیفیت آن را حفظ کنند.
خشک کردن گبه
خشک کردن گبه یکی از مراحل حیاتی در نگهداری و مراقبت از این زیرانداز ارزشمند است. با توجه به این که الیاف گبه های دستبافت معمولاً از جنس طبیعی و حساس به رطوبت هستند، باید در این فرآیند دقت ویژه ای داشته باشید. نکات مهمی که باید در هنگام خشک کردن گبه رعایت شوند، عبارتند از:
جلوگیری از کشش: هنگام خشک کردن گبه، بسیار مهم است که از کشش آن جلوگیری شود. آویزان کردن گبه به عنوان بهترین روش خشک کردن محسوب می شود. این کار به حفظ شکل و بافت کمک می کند و از آسیب های احتمالی ناشی از فشار و کشش جلوگیری می شود.
دوری از نور مستقیم خورشید: هرگز گبه ای که شسته اید را زیر نور مستقیم خورشید پهن نکنید. نور خورشید حاوی اشعه هایی است که می تواند باعث تغییر رنگ الیاف شده و زمینه فرسایش و پوسیدگی آن ها را فراهم کند. اگر فضای منزل شما دارای نور غیرمستقیم است، می توانید گبه را از روی طناب یا دیوار آویزان کنید تا به آرامی خشک شود.
رعایت فاصله از برآمدگی ها: گبه را به گونه ای آویزان کنید که هیچ عاملی باعث تغییر شکل آن نشود. به عنوان مثال، اگر برآمدگی هایی روی دیوار وجود دارد، سعی کنید گبه را با فاصله از این برآمدگی ها پهن کنید تا از آسیب دیدن آن جلوگیری شود.
نگهداری مناسب پس از خشک شدن: اگر قصد دارید بعداً از گبه استفاده کنید و آنرا در جایی نگهداری نمایید، بهتر است آن را درون کیسه یا جعبه ای مناسب قرار دهید تا از گرد و غبار، آفت و سایر عوامل آسیب زا محافظت شود.
با رعایت این نکات، می توانید به طور مؤثر از گبه خود نگهداری کرده و زیبایی و کیفیت آن را برای سال ها حفظ نمایید.
جمع‌بندی
شستشوی اصولی گبه و دیگر فرش های دستبافت نیازمند توجه ویژه ای به جزئیات است. با رعایت مراحل مناسب شستشو، خشک کردن صحیح و نگهداری مناسب، می توان زیبایی و کیفیت این زیراندازهای ارزشمند را برای سال ها حفظ کرد. این فرآیند می تواند به حفظ سلامت بافت و رنگ های طبیعی گبه کمک کند و در نهایت به تجربه ای رضایت بخش در استفاده از این هنر ایرانی منجر شود.
اگر به دنبال خدمات مطمئن و حرفه ای در زمینه شستشوی فرش دستبافت و ماشینی خود هستید، قالیشویی ابریشم اصل می تواند گزینه ای عالی باشد. این مرکز با داشتن کادری مجرب و دستگاه های پیشرفته، انواع فرش ها را به بهترین نحو شستشو داده و به شما اطمینان می دهد که فرش های شما در سلامت و زیبایی کامل به شما بازگردانده می شوند.